2-İŞARET ZAMİRLERİ (CÎNAVKÊN ŞANÎDANÊ)
İşaret zamirleri bir nesnenin yerini göstermeye yarar. İşaret zamirleri de şahıs zamirleri gibi iki gruba ayrılır. Basit İşaret Zamirleri ve Bükümlü İşaret Zamirleri olarak. Yine bükümlü işaret zamirlerinde cinsiyet farkı vardır.
a) Basit işaret zamiri iki tanedir. Bunlar:
“ev” ve “ew” dir. Kürtçede “V” harfi bulunan zamirler yakını, “W” harfi bulunan zamirler uzağı gösterir. Kürtçede iki mesafe vardır. Uzak ve yakın. Bu noktada Kürtçede:
“ev”: bu, “ew”: “o” yu gösterir. Türkçedeki “şu” yoktur. “şu”nun yerine yine “ew” kullanılır. Bu temelde yakındaki bir nesne için “ev” uzaktaki bir nesne içn “ew” kullanılır. Ayrıca Kürtçede tek başlarına kullanıldığında isimlerin çoğulu belli değildir. Bunu daha önce şahıs zamirlerini işlerken belirtmiştik. Çoğulluk (piranetî) tekillik (yekanetî) yüklemden anlaşılır.
Ev dirêj e: Bu uzundur. Ev dirêj in: Bunlar uzundur. Ew baş e: O iyidir. Ew baş in: Onlar iyidir
Basit işaret zamirlerinde cinsiyet farkı yoktur.
b) * Bükümlü İşaret Zamirleri cümle içerisinde çeşitli haller alırlar. Bu haller ancak pratik ile doğru bir şekilde öğrenilebilinir.
* Basit İşaret zamirlerinden farklı olarak çoğulları da belirten zamirler vardır.
* Bükümlü İşaret Zamirleri, (geçen derste de gördük) Bükümlü Şahıs zamirleri gibi sadece geçmiş zamanda kullanılır.
* Bükümlü işaret zamirlerinde cinsiyet farkı sadece tekillerde vardır.
Eriller (er) “Δ ile dişiller (d) “Ê” harfiyle anlaşılır.
“vî” : bu, “wî” : o yu belirtir. Tabiki eriller için. Çünkü yukarıda da belirtildiği gibi ” Î ” harfi vardır.
“vê” : bu, “wê ” : o yu belirtir. Dişiller için. Çünkü ” Ê ” harfi vardır.
“van”: bunlar, “wan” onlar sözcüklerinin karşılığıdır.
vî neda : bu vermedi (er) vê xwar : bu yedî (d) wî go : o dedi (er)
wê xwend : o okudu (d) van dî : bunlar gördüler wan vexwar : onlar içtiler.
ÖRNEKLER:
Ev çû mal : Bu eve gitti
Ew çi dixwîne? : O ne okuyor?
Ev kurê kî ne? : Bunlar kimin oğulları?
Ew derew nakin : Onlar yalan söylemez
Vî erdê xwe ajot : Bu toprağını sürdü (er)
Vê malê paqij kir : Bu evî temizledi (d)
Wî çi xwar? : O ne yedî? (er)
Wê pênûsê negirt : O kalemi almadı (d)
Van kî kuşt : Bunlar kimi öldürdü?
Wan erebê şûştin : Onlar arabayı yıkadı
EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:
Tîp: Harf
Kîte: Hece
Bêje: Kelime
Hevok: Cümle
Serbend: Paragraf
Şemî: Cumartesi
Yekşem: Pazar
Duşem: Pazartesi
Sêşem: Salı
Çarşem: Çarşamba
Pêncşem :Perşembe
În:Cuma
Rûniştin: Oturmak
Rabûn: Kalkmak
Bazdan: Koşmak
Meşîn:Yürümek
Şûştin: Yıkamak
Mizgîn: Müjde
Kom: Grup
Civak: Toplum
Dilovan: Rahman
Dilovîn: Rehîm
Bihişt: Cennet
Dojeh:Cehennem
Ferîşte: Melek
İşaret zamirleri bir nesnenin yerini göstermeye yarar. İşaret zamirleri de şahıs zamirleri gibi iki gruba ayrılır. Basit İşaret Zamirleri ve Bükümlü İşaret Zamirleri olarak. Yine bükümlü işaret zamirlerinde cinsiyet farkı vardır.
a) Basit işaret zamiri iki tanedir. Bunlar:
“ev” ve “ew” dir. Kürtçede “V” harfi bulunan zamirler yakını, “W” harfi bulunan zamirler uzağı gösterir. Kürtçede iki mesafe vardır. Uzak ve yakın. Bu noktada Kürtçede:
“ev”: bu, “ew”: “o” yu gösterir. Türkçedeki “şu” yoktur. “şu”nun yerine yine “ew” kullanılır. Bu temelde yakındaki bir nesne için “ev” uzaktaki bir nesne içn “ew” kullanılır. Ayrıca Kürtçede tek başlarına kullanıldığında isimlerin çoğulu belli değildir. Bunu daha önce şahıs zamirlerini işlerken belirtmiştik. Çoğulluk (piranetî) tekillik (yekanetî) yüklemden anlaşılır.
Ev dirêj e: Bu uzundur. Ev dirêj in: Bunlar uzundur. Ew baş e: O iyidir. Ew baş in: Onlar iyidir
Basit işaret zamirlerinde cinsiyet farkı yoktur.
b) * Bükümlü İşaret Zamirleri cümle içerisinde çeşitli haller alırlar. Bu haller ancak pratik ile doğru bir şekilde öğrenilebilinir.
* Basit İşaret zamirlerinden farklı olarak çoğulları da belirten zamirler vardır.
* Bükümlü İşaret Zamirleri, (geçen derste de gördük) Bükümlü Şahıs zamirleri gibi sadece geçmiş zamanda kullanılır.
* Bükümlü işaret zamirlerinde cinsiyet farkı sadece tekillerde vardır.
Eriller (er) “Δ ile dişiller (d) “Ê” harfiyle anlaşılır.
“vî” : bu, “wî” : o yu belirtir. Tabiki eriller için. Çünkü yukarıda da belirtildiği gibi ” Î ” harfi vardır.
“vê” : bu, “wê ” : o yu belirtir. Dişiller için. Çünkü ” Ê ” harfi vardır.
“van”: bunlar, “wan” onlar sözcüklerinin karşılığıdır.
vî neda : bu vermedi (er) vê xwar : bu yedî (d) wî go : o dedi (er)
wê xwend : o okudu (d) van dî : bunlar gördüler wan vexwar : onlar içtiler.
ÖRNEKLER:
Ev çû mal : Bu eve gitti
Ew çi dixwîne? : O ne okuyor?
Ev kurê kî ne? : Bunlar kimin oğulları?
Ew derew nakin : Onlar yalan söylemez
Vî erdê xwe ajot : Bu toprağını sürdü (er)
Vê malê paqij kir : Bu evî temizledi (d)
Wî çi xwar? : O ne yedî? (er)
Wê pênûsê negirt : O kalemi almadı (d)
Van kî kuşt : Bunlar kimi öldürdü?
Wan erebê şûştin : Onlar arabayı yıkadı
EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:
Tîp: Harf
Kîte: Hece
Bêje: Kelime
Hevok: Cümle
Serbend: Paragraf
Şemî: Cumartesi
Yekşem: Pazar
Duşem: Pazartesi
Sêşem: Salı
Çarşem: Çarşamba
Pêncşem :Perşembe
În:Cuma
Rûniştin: Oturmak
Rabûn: Kalkmak
Bazdan: Koşmak
Meşîn:Yürümek
Şûştin: Yıkamak
Mizgîn: Müjde
Kom: Grup
Civak: Toplum
Dilovan: Rahman
Dilovîn: Rehîm
Bihişt: Cennet
Dojeh:Cehennem
Ferîşte: Melek
