2-GELECEK ZAMAN (DEMA BÊ/ DEMA DAHATÛ)
Gelecekte yapılması düşünülen iş veya gelecekte olması beklenen durumu ifade eder. Yani henüz bu olay gerçekleşmemiş veya bu durum içerisinde bulunulmamaktadır. Kürtçe’de gelecek zamanı gösteren ekler; “-ê, dê, wê” dir. Gelecek zamanda fiilin önüne ‘bi’ öneki getirilerek gelecek zaman oluşturulur. ‘Bi’ öneki şimdiki zamanın fiil köküne eklenir. Şimdiki zamandaki ‘di’ önekini kaldırıp yerine ‘bi’ getirirsek gelecek zamana dönüşür. Ayrıca yine şimdiki zamanda olduğu gibi yardımcı fiillerle oluşturulan bileşik veya türemiş fiilerde de durum aynıdır. ‘di’yı kaldırır yerine ‘bi’yı eklersek (tabi -ê, wê, dê eklerini unutmadan) gelecek zamanı oluşturmuş oluruz.
Ezê bikim: Ben yapacağım
Tuyê bikî: Sen yapacaksın
Ewê bike: O yapacak
Emê bikin: Biz yapacağız
Hûnê bikin:Siz yapacaksınız
Ewê bikin: Onlar yapacaklar
Ezê bixwim: Ben yiyeceğim
Tuyê bixwî: Sen yiyeceksin
Ewê bixwe: O yiyecek
Emê bixwin: Biz yiyeceğiz
Hûnê bixwin: Siz yiyeceksiniz
Ewê bixwin: Onlar yiyecekler
Ezê dabigrim: Ben yükleyeceğim
Tuyê dabigrî: Sen yükleyeceksin
Ewê dabigre: O yükleyecek
Emê dabigrin: Biz yükleyeceğiz
Hûnê dabigrin: Siz yükleyeceksiniz.
Ewê dabigrin: Onlar yükleyecekler.
Olumsuz hali ise ‘bi’ yerine ‘ne’ konulmasıyla elde edilir.
Ezê negrim: Ben kapatmayacağım
Tuyê negrî: Sen kapatmayacaksın
Ewê negre: O kapatmayacak
Emê negrin: Biz kapatmayacağız
Hûnê negrin: Siz kapatmayacaksınız
Ewê negrin: Onlar kapatmayacaklar
Ezê ranexînim: Ben sermeyeceğim
Tuyê ranexînî: Sen sermeyeceksin
Ewê ranexîne: O sermeyecek
Emê ranexînin: Biz sermeyeceğiz
Hûnê ranexînin: Siz sermeyeceksiniz
Ewê ranexînin: Onlar sermeyecekler
‘Dê’ bazı yörelerde kullanılır ve ‘-ê’ yerine kullanılır. Ayrıca ‘wê’ nin kullanıldığı yerlerde de ‘dê’ kullanılabilinir. Yazılma açısından ‘Dê’ ve ‘wê’ nin ‘-ê’den farkı başındaki kelimeden ayrı yazılmalarıdır. ‘dê’ ve ‘wê’ yî de birkaç örnekte kullanalım.
Ez dê bimrim: Ben öleceğim
Tu dê werî: sen geleceksin
Ew dê baz bide: O koşacak
Em dê negihijin: Biz yetişemeyeceğiz
Hûn dê herin: Siz gideceksiniz
Ew dê bizivirin: Onlar dönecekler
Kevok wê azad bifirin: Güvercinler özgürce uçacak
Mar wê biteve de: Yılan seni sokacak
Roj wê derkeve: Güneş doğacak
Em jî wê rojek bimrin: biz de bir gün öleceğiz.
ALIŞTIRMALAR:
Aşağıdaki fiilleri altta verdiğimiz örnek çerçevesinde şimdiki zaman ve gelecek zamana göre çekimleyiniz ve Türkçe karşılığını yazınız.
Rabûn (kalkmak), sitendin (satın almak), nimêj kirin (namaz kılmak), firîn (uçmak),
birîn (kesmek), nîşandan (göstermek), kuştin (öldürmek), derketin (çıkmak)
Ez dibînim: Ben görüyorum Tu………………… Ew……………………..
Ez nabînim: Ben görmüyorum Tu………………… Ew……………………..
Ezê bibînim: Ben göreceğim Tu………………… Ew……………………..
Ezê nebînim: Ben görmeyeceğim Tu………………… Ew……………………..
EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER
Taştê:Kahvaltı
Navroj:Öğle Yem.
Şîv:Akşam Yem.
Paşîv:Sahur
Xwirînî:Kahvaltı öncesi atıştırma
Gerîn:dolaşmak
Şewitîn:Yanmak
Şewutandin:Yakmak
Kirin:Yapmak
Mêrdîn:Mardin
Sêrt:Siirt
Bidlîs:Bitlis
Şirnex:Şırnak
Wan:Van
Qers:Kars
Zebeş:Karpuz
Petêx:Kavun
Hirmî:Armut
Biyok:Ayva
Hinar:Nar
Arûng/Êrûg:Erik
Gir:İri
Hûrik:Minik
Nêz:Yakın
Dûr:Uzak
Pêşeroj:Gelecek
Paşeroj:Geçmiş
Beden:Vücut
Serî:Baş
Çav:Göz
Poz:Burun
Dev:Ağız
Ziman:Dil
GEÇEN AYIN CEVAPLARI
Aşağıdaki cümleleri çeviriniz:
Ez cotkar im : Ben çiftçiyim.
Tu kor î : Sen körsün.
Ew misliman e?: O müslümandır.
Em azad in : Biz özgür değiliz.
Hûn ne egîd in : Siz yiğit değilsiniz.
Ew delal in : Onlar güzel değiller.
Ez Wanî me : Ben Vanlıyım.
Tu ne çiyayî yî? : Sen dağlı değil misin?
Ew ne beredayî ye : O başıboş değil.
Em canfeda ne : Biz fedaiyiz.
Hûn wek rovî ne : Siz tilki gibisiniz.
Ew perî ne? : Onlar peri mi?
Ben hastayım : Ez nexweş im.
Sen terzi misin? : Tu derzîvan î
O kahramandır : Ew Leheng e
Biz şişman değiliz : Em ne qelew in. (qelew nîn in)
Siz bekar değilsiniz : Hûn ne ezeb in. (ezeb nîn in)
Onlar delidirler : Ew dîn in.
Ben dağlıyım : Ez çiyayî me.
Sen Erzurumlusun : Tu Erziromî yî.
O solaktır : Ew çepo ye.
Biz beyaz değiliz : Em ne sipî ne. (sipî nîn in)
Siz oruçlu musunuz? : Hûn bi rojî ne.
Onlar şehirlidir : Ew bajarî ne.
Ben yiyorum : Ez dixwim.
Sen yiyiyorsun : Tu dixwî.
O yiyiyor : Ew dixwe.
Biz yiyiyoruz : Em dixwin.
Siz yiyiyorsunuz : Hûn dixwin.
Onlar yiyiyorlar : Ew dixwin.
Aşağıdaki boşluğu doğru zamir eki ile doldurunuz.
Min tu girtî: Ben seni yakaladım
Te ew girt : Sen onu yakaladın
Wî em girtin: O (er) bizi yakaladı
Wê hûn girtin: O (d) sizi yakaladı
Wan tu girtî : Onlar seni yakaladı
We ez girtim: Siz beni yakaladınız
Me ew girtin: Biz onları yakaladık
Gelecekte yapılması düşünülen iş veya gelecekte olması beklenen durumu ifade eder. Yani henüz bu olay gerçekleşmemiş veya bu durum içerisinde bulunulmamaktadır. Kürtçe’de gelecek zamanı gösteren ekler; “-ê, dê, wê” dir. Gelecek zamanda fiilin önüne ‘bi’ öneki getirilerek gelecek zaman oluşturulur. ‘Bi’ öneki şimdiki zamanın fiil köküne eklenir. Şimdiki zamandaki ‘di’ önekini kaldırıp yerine ‘bi’ getirirsek gelecek zamana dönüşür. Ayrıca yine şimdiki zamanda olduğu gibi yardımcı fiillerle oluşturulan bileşik veya türemiş fiilerde de durum aynıdır. ‘di’yı kaldırır yerine ‘bi’yı eklersek (tabi -ê, wê, dê eklerini unutmadan) gelecek zamanı oluşturmuş oluruz.
Ezê bikim: Ben yapacağım
Tuyê bikî: Sen yapacaksın
Ewê bike: O yapacak
Emê bikin: Biz yapacağız
Hûnê bikin:Siz yapacaksınız
Ewê bikin: Onlar yapacaklar
Ezê bixwim: Ben yiyeceğim
Tuyê bixwî: Sen yiyeceksin
Ewê bixwe: O yiyecek
Emê bixwin: Biz yiyeceğiz
Hûnê bixwin: Siz yiyeceksiniz
Ewê bixwin: Onlar yiyecekler
Ezê dabigrim: Ben yükleyeceğim
Tuyê dabigrî: Sen yükleyeceksin
Ewê dabigre: O yükleyecek
Emê dabigrin: Biz yükleyeceğiz
Hûnê dabigrin: Siz yükleyeceksiniz.
Ewê dabigrin: Onlar yükleyecekler.
Olumsuz hali ise ‘bi’ yerine ‘ne’ konulmasıyla elde edilir.
Ezê negrim: Ben kapatmayacağım
Tuyê negrî: Sen kapatmayacaksın
Ewê negre: O kapatmayacak
Emê negrin: Biz kapatmayacağız
Hûnê negrin: Siz kapatmayacaksınız
Ewê negrin: Onlar kapatmayacaklar
Ezê ranexînim: Ben sermeyeceğim
Tuyê ranexînî: Sen sermeyeceksin
Ewê ranexîne: O sermeyecek
Emê ranexînin: Biz sermeyeceğiz
Hûnê ranexînin: Siz sermeyeceksiniz
Ewê ranexînin: Onlar sermeyecekler
‘Dê’ bazı yörelerde kullanılır ve ‘-ê’ yerine kullanılır. Ayrıca ‘wê’ nin kullanıldığı yerlerde de ‘dê’ kullanılabilinir. Yazılma açısından ‘Dê’ ve ‘wê’ nin ‘-ê’den farkı başındaki kelimeden ayrı yazılmalarıdır. ‘dê’ ve ‘wê’ yî de birkaç örnekte kullanalım.
Ez dê bimrim: Ben öleceğim
Tu dê werî: sen geleceksin
Ew dê baz bide: O koşacak
Em dê negihijin: Biz yetişemeyeceğiz
Hûn dê herin: Siz gideceksiniz
Ew dê bizivirin: Onlar dönecekler
Kevok wê azad bifirin: Güvercinler özgürce uçacak
Mar wê biteve de: Yılan seni sokacak
Roj wê derkeve: Güneş doğacak
Em jî wê rojek bimrin: biz de bir gün öleceğiz.
ALIŞTIRMALAR:
Aşağıdaki fiilleri altta verdiğimiz örnek çerçevesinde şimdiki zaman ve gelecek zamana göre çekimleyiniz ve Türkçe karşılığını yazınız.
Rabûn (kalkmak), sitendin (satın almak), nimêj kirin (namaz kılmak), firîn (uçmak),
birîn (kesmek), nîşandan (göstermek), kuştin (öldürmek), derketin (çıkmak)
Ez dibînim: Ben görüyorum Tu………………… Ew……………………..
Ez nabînim: Ben görmüyorum Tu………………… Ew……………………..
Ezê bibînim: Ben göreceğim Tu………………… Ew……………………..
Ezê nebînim: Ben görmeyeceğim Tu………………… Ew……………………..
EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER
Taştê:Kahvaltı
Navroj:Öğle Yem.
Şîv:Akşam Yem.
Paşîv:Sahur
Xwirînî:Kahvaltı öncesi atıştırma
Gerîn:dolaşmak
Şewitîn:Yanmak
Şewutandin:Yakmak
Kirin:Yapmak
Mêrdîn:Mardin
Sêrt:Siirt
Bidlîs:Bitlis
Şirnex:Şırnak
Wan:Van
Qers:Kars
Zebeş:Karpuz
Petêx:Kavun
Hirmî:Armut
Biyok:Ayva
Hinar:Nar
Arûng/Êrûg:Erik
Gir:İri
Hûrik:Minik
Nêz:Yakın
Dûr:Uzak
Pêşeroj:Gelecek
Paşeroj:Geçmiş
Beden:Vücut
Serî:Baş
Çav:Göz
Poz:Burun
Dev:Ağız
Ziman:Dil
GEÇEN AYIN CEVAPLARI
Aşağıdaki cümleleri çeviriniz:
Ez cotkar im : Ben çiftçiyim.
Tu kor î : Sen körsün.
Ew misliman e?: O müslümandır.
Em azad in : Biz özgür değiliz.
Hûn ne egîd in : Siz yiğit değilsiniz.
Ew delal in : Onlar güzel değiller.
Ez Wanî me : Ben Vanlıyım.
Tu ne çiyayî yî? : Sen dağlı değil misin?
Ew ne beredayî ye : O başıboş değil.
Em canfeda ne : Biz fedaiyiz.
Hûn wek rovî ne : Siz tilki gibisiniz.
Ew perî ne? : Onlar peri mi?
Ben hastayım : Ez nexweş im.
Sen terzi misin? : Tu derzîvan î
O kahramandır : Ew Leheng e
Biz şişman değiliz : Em ne qelew in. (qelew nîn in)
Siz bekar değilsiniz : Hûn ne ezeb in. (ezeb nîn in)
Onlar delidirler : Ew dîn in.
Ben dağlıyım : Ez çiyayî me.
Sen Erzurumlusun : Tu Erziromî yî.
O solaktır : Ew çepo ye.
Biz beyaz değiliz : Em ne sipî ne. (sipî nîn in)
Siz oruçlu musunuz? : Hûn bi rojî ne.
Onlar şehirlidir : Ew bajarî ne.
Ben yiyorum : Ez dixwim.
Sen yiyiyorsun : Tu dixwî.
O yiyiyor : Ew dixwe.
Biz yiyiyoruz : Em dixwin.
Siz yiyiyorsunuz : Hûn dixwin.
Onlar yiyiyorlar : Ew dixwin.
Aşağıdaki boşluğu doğru zamir eki ile doldurunuz.
Min tu girtî: Ben seni yakaladım
Te ew girt : Sen onu yakaladın
Wî em girtin: O (er) bizi yakaladı
Wê hûn girtin: O (d) sizi yakaladı
Wan tu girtî : Onlar seni yakaladı
We ez girtim: Siz beni yakaladınız
Me ew girtin: Biz onları yakaladık
RSS Feed